Historiepenningen 17de eeuw

1691_front2

1691: Aankomst Willem III te ’s-Gravenhage

1 jan, 1691 | Penningen

Nadat Willem koning van Engeland was geworden werd hij voor de Nederlanders een grootheid in de verte. Men las in kranten en pamfletten over zijn verrichtingen in Vlaanderen als opperbevelhebber van de geallieerde legers. Men vernam over zijn grootse overwinning in Ierland, waar hij in 1690 het door Lodewijk gesteunde leger van zijn schoonvader verpletterend had verslagen tijdens de Battle of the Boyne. Willem was een hoofdrolspeler geworden in het internationale nieuws, maar in eigen land zag men hem niet. Alsof hij door zijn oversteek naar Engeland achter de horizon was verdwenen en de Nederlandse maat was ontgroeid. Maar in de laatste week van januari 1691 kwam hij dan toch naar de Republiek, waar hem een groots welkom wachtte.

Voordat hij voet aan wal zette, gebeurde er iets bijzonders. Tijdens de overtocht van Engeland naar het vaderland onderging de grote staatsman, de koning over drie koninkrijken, een transformatie en keerde hij terug tot Nederlandse proporties. Een gelukkig afgelopen voorval liet zien dat de Europese held een mens was van vlees en bloed. IJsschotsen hadden zijn schip belet de Nederlandse kust dicht te naderen, waardoor Willem met zijn gezelschap had moeten overstappen in een kleine sloep. Daarna was een dichte mist opgekomen die iedereen het zicht had ontnomen. Een etmaal lang hadden de roeiers gezwoegd en had hij door het labyrint van schotsen gedoold, totdat een gat in de mistbanken een torenspits had onthuld. Tegen die tijd was Willem, met zijn tengere lijf en zijn zware astma sowieso zwak van gestel, in een ernstige staat van onderkoeling geraakt. Hij werd door een landman uit de sloep getild en naar diens eenvoudige stulp gedragen, waar het haardvuur hoog werd opgestookt en hij verschillende dagen verbleef. Willem was thuisgekomen, in de armen van een gewone man, en het had weinig gescheeld of die thuiskomst was zijn dood geweest. Terwijl hij op krachten kwam verspreidde zich in Den Haag het nieuws dat de held, twee jaar nadat hij met zijn vloot was uitgevaren om Engeland te veroveren, in het land was teruggekeerd.

De ene kant van de penning laat de penibele situatie goed zien: de Engelse oorlogsvloot die Willem had begeleid op de horizon, de sloep omgeven door ijsschotsen op de voorgrond (een roeier houdt een schots met zijn riem op afstand) en de landman die op zijn paard vanaf het strand Willem komt ophalen. Het enige dat ontbreekt, maar dat kan ook niet anders, is de ondoordringbare mist. SERVATUS SERVANDUM, staat op een wimpel te lezen: behouden om te behouden. Op de voorgrond de gegevens op een rijtje, waardoor de ontberingen de gloed van een wonder kregen: DIE TOTa NOCTEQue IN SCHAPha FLUCTuatus APPULit IN HOLLandium DI 31 JANuarii 1691, Na een hele dag en nacht in een boot geslingerd te zijn geweest is hij in Holland geland op de 31e dag van de louwmaand 1691.

Toen Willem, enigszins hersteld maar nog altijd zo hees dat hij nauwelijks kon praten, in de hofstad aankwam was de ontvangst tot in de puntjes geregeld. Muziek, saluutschoten, vlaggen en wimpels, vuurwerk en juichende mensen luisterden zijn aankomst op terwijl zijn koets en gevolg onder de ene na de andere erepoort door reed.

De fraaiste erepoort staat op de achterkant van deze penning. Hij stond aan het Buitenhof , gaf dus toegang tot het regeringscentrum, en drukte in vorm en staatsie uit dat hier het zeventiende-eeuwse equivalent van een Romeinse veldheer en staatsman werd verwelkomd. HIC HEROUM HONOS, Dit is het eerbewijs der helden. Op de verschillende koepeltjes beelden van klassieke godheden en allegorische figuren, op de zuilen taferelen afgebeeld uit het leven van Willem III, vanaf de dood van zijn vader in 1650. Die vader had toen een staatsgreep gepleegd, waarna de regenten het Huis van Oranje in de ban hadden gedaan. Dit ontvangst, en de tekst onder deze poort, liet zien dat Oranje sterker terug was dan ooit. De vertaling van het Latijnse steno op de ondergrond leest: Aan de godvruchtige, gelukkige en doorluchtige overwinnaar Willem III, Vader des Vaderlands, erfhoogbevelhebber van de Verenigde Nederlandse gewesten, hersteller van het verenigde Nederland, verlosser van Engeland, behouder van Schotland en vredebrenger van Ierland, de 31e dag van januari 1691 teruggekeerd.

Na dit spectaculaire ontvangst was Willem overigens geen rust vergund. Een grote internationale conferentie van buitenlandse vorsten en bondgenoten stond op de agenda, want er was weer een nieuwe oorlog in Europa uitgebroken.